Robaki komputerowe – czym są i jak się uchronić?

Co to jest robak komputerowy?

Robak komputerowy to rodzaj złośliwego oprogramowania (malware) infekującego komputery i sieci komputerowe. Podobnie jak prawdziwy robak – ma zdolność do samoodtwarzania i rozpleniania się. Co więcej, może się replikować samodzielnie, bez interakcji użytkownika (w przeciwieństwie do wirusa komputerowego) i automatycznie opanowywać kolejne urządzenia.

Robaki komputerowe mogą mieć różne złośliwe funkcje, takie jak uszkadzanie plików, kradzież danych, zdalne kontrolowanie zainfekowanych systemów, tworzenie botnetów czy przeprowadzanie ataków DDoS. Jednak ich nadrzędnym celem jest rozprzestrzenianie się – co różni je od innych oprogramowań typu malware.

Jak działa i szkodzi robak komputerowy?

Robaki komputerowe są złożonymi i potencjalnie szkodliwymi formami złośliwego oprogramowania. Używając różnorodnych mechanizmów, replikują się, rozprzestrzeniają i szkodzą zainfekowanym przez siebie urządzeniom.

Często wykorzystują podatności w systemach operacyjnych, sieciach komputerowych czy aplikacjach. Posługują się także automatycznym rozsyłaniem wiadomości e-mail (z linkami lub plikami aktywującymi robaka). Wszystko to sprawia, że w krótkim czasie mogą zainfekować wiele komputerów.

Co gorsza, aby uniknąć wykrycia przez oprogramowanie antywirusowe i inne środki bezpieczeństwa, robaki komputerowe nierzadko korzystają z technik ukrywania się i kamuflażu, np. maskują swoją obecność, zmieniając pliki systemowe lub modyfikując działanie systemu operacyjnego.

Najbardziej znane przykłady robaków komputerowych

Robaki komputerowe dzielą się na sieciowe, pocztowe, komunikatorów i inne – w zależności od miejsca, w którym występują. Za najbardziej znane uchodzą: Morris Worm, W32.Blaster, Conficker, Stuxnet.

Morris Worm

Pierwszy znany robak komputerowy. Został stworzony w 1988 roku przez Roberta Morrisa w celu pokazania słabości ówczesnych systemów. Miał być zupełnie niegroźny, a w ciągu kilku dni zainfekował ponad sześć tysięcy komputerów, skutecznie uniemożliwiając dostęp do większości z nich.

W32.Blaster

Robak ten, znany również jako MSBlast lub Lovsan, pojawił się w roku 2003. Wykorzystując podatność systemów operacyjnych Windows (w szczególności Windows XP), wywoływał automatyczne ponowne uruchomienie komputera. Podejmował również próby ataków DDoS na wybrane serwery.

Conficker

Odkryty w 2008 roku Conficker (inne nazwy: Downaup, Downadup, Kido) to jeden z najgroźniejszych robaków komputerowych. Atakował systemy operacyjne Windows, wykorzystując podatności i słabe hasła. Replikował się poprzez sieci lokalne, a także mobilne nośniki danych. Zdolny był do tworzenia botnetów i używania zainfekowanych maszyn do różnych celów, takich jak wysyłanie spamu czy przeprowadzanie ataków.

Stuxnet

Zaawansowany robak komputerowy odkryty w roku 2010. Jego głównym celem było szpiegowanie i przeprogramowywanie instalacji przemysłowych. Zainfekowana pamięć USB stanowiła podstawowy sposób jego rozpowszechniania. Był uważany za jedno z najbardziej zaawansowanych narzędzi szpiegowskich.

Robak komputerowy – sposoby ochrony

Podobnie jak nie jesteśmy bezradni wobec insektów, dysponujemy również środkami obronnymi przeciwko robakom komputerowym. Poniżej przedstawiono najważniejsze z nich.

Aktualizowanie systemu operacyjnego i oprogramowania

Regularne aktualizacje systemu operacyjnego i oprogramowania są niezwykle istotne. Producenci tworzą „łatki” bezpieczeństwa, które naprawiają znalezione podatności i luki w zabezpieczeniach. Regularne aktualizacje minimalizują ryzyko zainfekowania przez robaki komputerowe.

Instalacja antywirusa i firewalla

Ważne jest także zainstalowanie  skutecznego oprogramowania antywirusowego oraz zapory sieciowej. Antywirus skanuje system w poszukiwaniu złośliwego oprogramowania (w tym robaków komputerowych), a także blokuje jego działanie. Firewall kontroluje ruch sieciowy i chroni przed nieautoryzowanym dostępem. Zespół Bitdefender rekomenduje rozwiązanie dwa w jednym: program antywirusowy wyposażony z zaporę sieciową (firewall), np. Bitdefender Internet Security. 

Regularne tworzenie kopii zapasowych

Regularny backup danych jest ważny na wypadek infekcji robakami komputerowymi lub innym rodzajem złośliwego oprogramowania. Tworzenie kopii zapasowych na zewnętrznych nośnikach lub w chmurze gwarantuje przywrócenie utraconych danych.

Unikanie podejrzanych stron i załączników

Ostrożność i rozwaga zawsze są w cenie – również podczas przeglądania Internetu oraz wiadomości e-mail. Unikajmy podejrzanych stron internetowych, zwłaszcza tych oferujących nielegalne lub podejrzane treści i nie otwierajmy załączników pochodzących od nieznanych nadawców – mogą zawierać złośliwe oprogramowanie, w tym robaki komputerowe.

Podsumowanie

Mimo że robaki komputerowe nie budzą takiego wstrętu jak rzeczywiste stworzenia, od których wzięły swą nazwę, zapewne nikt z nas nie chciałby mieć z nimi do czynienia. Dzięki zdolności do  automatycznego rozprzestrzeniania się i samoreplikacji stanowią poważne zagrożenie dla normalnego funkcjonowania systemów komputerowych. Może to może generować znaczne straty finansowe. Utrata poufnych informacji niesie za sobą nie mniej katastrofalne skutki, dlatego tak ważne jest skuteczne dbanie o bezpieczeństwo danych i prywatności.

Aby ustrzec się przed robakami komputerowymi i innym malware, już dziś wprowadźmy w życie wskazówki przedstawione w niniejszym artykule oraz podejmijmy inne działania, aby zabezpieczyć się należycie podczas korzystania z sieci.