Cyberprzemoc w internecie – definicja (ABC Cyberbezpieczeństwa)

Artykuł zaktualizowany 27.07.2023 roku.

Doświadczanie jakiegokolwiek ataku – czy to fizycznego, czy też psychicznego – zawsze boli. Cyberprzemoc rani tym bardziej, jeśli jest długofalowa i nieprzerwana. Materiały wykorzystywane podczas ataku są dostępne w krótkim czasie dla wielu osób i jako kopie pozostają w sieci na zawsze, nawet po ustaleniu i ukaraniu sprawcy. W Internecie nic nie ginie.

Co to jest cyberprzemoc?

Cyberprzemoc (ang. cyberbullying) to agresywne i szkodliwe zachowanie skierowane przeciwko osobie lub grupie osób mające miejsce w środowisku cyfrowym. Internet, media społecznościowe, wiadomości tekstowe stają się w rękach oprawców narzędziem do celowego zastraszania, poniżania i obrażania innych.

Rodzaje cyberprzemocy

Podobnie jak przemoc fizyczna cyberprzemoc ma wzbudzić poczucie zagrożenia i zazwyczaj mówimy o dwóch jej rodzajach. Pierwszy dotyczy nieznajomych sobie ludzi. Jej ofiarami padają najczęściej przypadkowe osoby surfujące po sieci internetowej, które trafiają na obraźliwe treści lub czytają przesycone jadem komentarze pod swoimi wypowiedziami. Atak wymierzony jest najczęściej w członków określonej narodowości, grupy wyznaniowej i zwolenników partii politycznej. Cyberprzemoc może przejawiać się wielu aspektach cyfrowego życia, dlatego poniżej wymienimy kilka najpopularniejszych rodzajów, z którymi możemy się spotkać.

Cyberprzemoc w szkole

Cyberprzemoc w szkole to zjawisko coraz częściej zauważalne wśród obecnej młodzieży i może przejawiać się na wiele sposobów, np. kolega nagrywa o koledze kompromitujący filmik, który następnie bez zgody głównego „aktora” publikuje i rozpowszechnia w Internecie, lub cała klasa nęka jednego z uczniów przez stan majątkowy jego rodziców. Następstwa takich incydentów bywają tragiczne. Co jakiś czas słyszymy o tym, że dzieci targają się na życie z powodu hejtu, który się na nich wylewa. Dlatego warto rozmawiać ze swoimi pociechami o tym problemie i wymagać od nich tego, aby nigdy nie uczestniczyły w podobnym puczu.

W ostatnich latach cyberprzemoc w szkole ewoluowała w nieoczekiwany sposób, ponieważ na celowniku hejterów znaleźli się nie tylko niewinni uczniowie wyróżniający się poglądami religijnymi, kolorem skóry lub nieheteronormatywnością, lecz także „oprawcy w życiu realnym”. Co jakiś czas słyszymy o sytuacji, gdy ktoś nagra film, na którym grupa dzieci znęca się nad innym dzieckiem. Następnie film jest masowo udostępniany na stronach „memowych” typu kwejk.pl, sadistic.pl, czy jbzd.com.pl. Użytkownicy tych witryn łączą się w grupy i dokonują masowego prześladowania w sieci nieletnich, którzy popełniają przestępstwo na filmie. Użytkownicy Ci udostępniają wszystkie możliwe informacje o „oprawcy”, linki do jego profili na mediach społecznościowych, zdjęcia, adres szkoły, do którego uczęszcza, a nawet adres.

Musimy pamiętać o tym, że pomimo tego, iż taka prześladowana osoba z pewnością popełniła czyn karygodny, to jednak nie zasługuje na to, aby być obiektem ogólnokrajowej kampanii nienawiści, szczególnie gdy najczęściej jest niepełnoletnia. Dlatego warto rozmawiać z dziećmi o tym, aby nie brały udziału w tego typu przedsięwzięciach.

Cyberprzemoc w Internecie

Pamiętajmy także o tym, że ofiarami cyberprzemocy w Internecie nie padają tylko dzieci. Niestety nie ma znaczenia to, w jakim jesteś wieku, zawsze możesz stać się ofiarą hejtu. Wystarczy, że dodasz odmienny komentarz na forum zrzeszających ludzi o mocno ugruntowanych poglądach i najprawdopodobniej spotka się to z niewybredną krytyką. Jest to na tyle powszechne, że przyjęliśmy to już, jako swoistą normę.

Niestety czasami cyberprzemoc w Internecie przybiera naprawdę ekstremalny wymiar, szczególnie gdy ofiarami hejtu padają osoby poszkodowane w życiu realnym. Przykładem może być to, co wydarzyło się w cyfrowym świecie po głośnej strzelaninie w Poznaniu (lipiec 2023 rok), podczas której zamachowiec zamordował narzeczonego swojej byłej dziewczyny, a następnie popełnił na jej oczach samobójstwo. Niestety nagranie z tego wydarzenia trafiło do sieci, po czym cześć internautów zaczęła oskarżać ofiarę tego wydarzenia (kobietę) o to, że jest ona winna tej całej sytuacji. Ofiarami cyberprzemocy padają także często osoby znane, sportowcy i celebryci. Bardzo często są wysuwane wobec nich wyssane z palca zarzuty, które skutkują tym, że nie tylko zmagają się z hejtem, lecz także tracą wielomilionowe kontrakty z powodu oszczerstw „fanów”.

Skutki cyberprzemocy dla ofiary

Skutki cyberprzemocy dla ofiar mogą być naprawdę różne i wiele zależy od tego, w jakim stopniu osoba poszkodowana jest „zanurzona w sieci”. Osoby dojrzałe, które praktycznie w ogóle nie śledzą nowinek w sieci oraz odwiedzają swoje profile raz na kilka lat, prawdopodobnie w ogóle nie odczują presji i żadnych negatywnych odczuć. Nie zapominajmy jednak o tym, że istnieją tacy użytkownicy Internetu, którzy wezmą każdą uwagę personalnie, a długotrwały hejt może doprowadzić je do depresji lub innych problemów ze zdrowiem psychicznym. Szczególnie narażone są na to dzieci, które w wieku dojrzewania odczuwają potrzebę bycia akceptowanymi w swoich społecznościach. Hejt skierowany w te osoby może dokonać nieodwracalnych zmian w ich psychice i poczuciu własnej wartości.

Cyberprzemoc w Kodeksie Karnym

Działania sprawcy (lub sprawców) zazwyczaj wymierzone są w słabszą jednostkę i wynikają z poczucia anonimowości i bezkarności. Nie jest to jednak prawdą. Praktycznie każdą osobę oraz ślad po niej w Internecie można namierzyć.

W Polsce obowiązuje art.190a Kodeksu Karnego: „Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Jeżeli następstwem czynu jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”. (Dz.U.2016.0.1137 t.j. – Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny)

Nie bez powodu w Kodeksie Karnym można znaleźć punkt o targnięciu się na życie. Bardzo często zdarza się, że ofiary cyberprzemocy mają myśli samobójcze i niestety w dużej mierze dotyczy to osób małoletnich. Ze względu na swój wiek nie potrafią samodzielnie przeciwstawić się oprawcy. Nie znają też metod ochrony, dlatego to po stronie opiekuna leży zabezpieczenie komputerów i telefonów dzieci, a także wpojenie im zasad bezpiecznego korzystania z Internetu.

Sposoby obrony przed cyberprzemocą

Dobry program antywirusowy to podstawa szeroko rozumianego bezpieczeństwa w Internecie. Na rynku dostępny jest szeroki wybór rozwiązań antywirusowych wyposażonych w tzw. Kontrolę Rodzicielską, np. Bitdefender Family Pack, który ochroni zarówno komputery, jak i urządzenia z systemem Android czy iOS, np. smartfony.

Kontrola Rodzicielska umożliwia wgląd w historię przeglądania oraz blokowanie wybranych stron czy aplikacji, a nawet numerów telefonu. Dodatkowo pozwala na sprawdzenie, gdzie aktualnie znajduje się nasza pociecha i wyświetli nam powiadomienie za każdym razem, gdy wkroczy na teren oznaczony jako zakazany. W ten sposób nie tylko minimalizujemy ryzyko ataku przez Internet, ale i dbamy o bezpieczeństwo dziecka w świecie rzeczywistym.

Równie istotna, jak oprogramowanie antywirusowe jest świadomość cyfrowa. Relaksując się lub pracując w sieci, miejmy na uwadze liczne zagrożenia i ryzyko związane z korzystaniem z Internetu. Pozwoli to ustrzec się od zachowań, które mogą narazić nas na cyberprzemoc.

Przede wszystkim zadbajmy o naszą anonimowość. Zachowujmy ostrożność w komunikacji online, zwłaszcza w kontaktach z nieznajomymi – nigdy nie podawajmy im poufnych informacji na swój temat. W Internecie należy przyjąć zasadę, że nikt nie jest tym, za kogo się podaje. Miejmy świadomość swojej reputacji online, pamiętajmy, że wszystko, co prezentujemy w Internecie, może wpłynąć na nasz wizerunek. Dlatego unikajmy udziału w negatywnych dyskusjach czy publikowania obraźliwych treści.

Jeśli jesteśmy ofiarą cyberprzemocy
Jeśli staniemy się ofiarami cyberprzemocy, w pierwszej kolejności zablokujmy osoby, które się na nas uwzięły. Zgłośmy nadużycia odpowiednim platformom internetowym. Większość serwisów posiada mechanizmy zgłaszania i blokowania użytkowników. Zachowajmy dowody przestępstwa. Zróbmy zrzuty ekranu albo zapiszmy treści obraźliwe lub nękające. Te dowody mogą być pomocne w procesie zgłaszania i ścigania sprawców.

Jak reagować na cyberprzemoc?

Jeśli jesteśmy świadkami cyberprzemocy – nie bądźmy obojętni! Zgłośmy problem administratorom strony internetowej lub skontaktujmy się z odpowiednimi służbami. Udzielmy wsparcia ofierze. Nawet krótka wiadomość od nas, np. o tym, że nie zgadzamy się z krzywdzącą opinią na jej temat, może mieć znaczenie i dodawać otuchy.

Dbajmy o siebie i o innych!