Co to jest wirus komputerowy i jak się go pozbyć

Co to jest wirus komputerowy?

Wirusy (łac. virus „trucizna, jad”) to cząsteczki zakaźne będące najbardziej licznym biologicznym bytem na Ziemi. Choć niewidzialne dla ludzkiego oka, bywają bardzo groźne. Infekują wszystkie formy życia, a po ulokowaniu się w „gospodarzu” zaczynają się namnażać, by wkrótce rozprzestrzenić się na inne organizmy.

Rzecz ma się podobnie w przypadku wirusów komputerowych. Podstawowa różnica polega na preferowanych przez wirusa komputerowego „gospodarzach”, którymi są (nomen omen) komputery oraz inne tego typu urządzenia i nośniki z nimi związane: smartfony, tablety, dyski zewnętrzne, płyty CD oraz DVD itp.

Niewinne początki

Za protoplastę wirusów komputerowych może uchodzić “The Creeper” powstały w czasach komputerowej prehistorii – w 1971 r. Stworzył go pracownik amerykańskiej firmy badawczo-rozwojowej BBN Bob Thomas (bazując na koncepcji matematyka Johna von Neumanna). „The Creeper” rozprzestrzeniał się za pomocą protokołu sieciowego pomiędzy komputerami podłączonymi do sieci ARPANET (przodek Internetu) w celu sprawdzenia, czy zakodowana w nim wiadomość „I’m the creeper, catch me if you can!” (Jestem pnączem, złap mnie, jeśli potrafisz!) będzie w stanie samodzielnie replikować się pomiędzy urządzeniami sieci. Eksperyment się powiódł.

Trzy lata później, również w Ameryce, powstał „Elk Cloner” – wirus napisany dla żartu przez piętnastoletniego wówczas Richa Skrenta. Umieszczony na dyskietce z grą miał infekować komputery Apple II, a następnie dyskietki wkładane do zainfekowanych urządzeń. Po 50. uruchomieniu gry z zainfekowanego nośnika użytkownikom wyświetlał się zabawny wierszyk o wirusie.

Pierwszy wirus na komputery PC, „Brain”, zdawał się równie niewinny. Stworzyli go w 1986 r. dwaj bracia z Pakistanu Amjad Farooq Alvi i Basit Farooq Alvi, autorzy medycznego oprogramowania. „Brain” był niejako ostrzeżeniem dla osób korzystających z pirackich kopii wspomnianego programu – uniemożliwiał uruchomienie komputera, wyświetlając powiadomienie zawierające m.in. numer telefonu braci Farooq Alvi, z którymi należało się skontaktować w celu usunięcia problemu i omówienia legalnego sposobu nabycia oprogramowania.

Wirusy komputerowe dzisiaj

Wraz z rozwojem branży IT ewoluowały także wirusy komputerowe, stając się skutecznym narzędziem w rękach cyberprzestępców. Powszechność Internetu zwiększyła spectrum możliwości rozsiewania wirtualnych infekcji – załączniki e-mailowe, niezaufane strony internetowe i sieci komputerowe stały się głównymi źródłami potencjalnych niebezpieczeństw.

Wirus komputerowy najprościej zdefiniować można jako rodzaj złośliwego oprogramowania (malware), które ma zdolność do replikowania się i rozsiewania w systemach komputerowych bez zgody użytkownika. Występuje pod postacią programu lub kodu rozprzestrzeniającego się samodzielnie między plikami i systemami komputerowymi.

Wirusy komputerowe mają różne „zadania” do wypełnienia. Niektóre służą uszkodzeniu danych lub systemu operacyjnego, inne kradną poufne informacje, a jeszcze inne mogą być wykorzystywane do ataków na kolejne komputery lub sieci.

Jak się pozbyć wirusa komputerowego?

Już w dzieciństwie dowiadujemy się, że podwyższona temperatura ciała, różnego rodzaju bóle i ogólne osłabienie mogą wskazywać na wniknięcie wirusa do organizmu. Jest to wiedza powszechna, empiryczna. Nie wszyscy jednakże orientują się, jakie są symptomy zainfekowania wirusem komputerowym. 

Naszą uwagę powinny zwrócić przede wszystkim: spowolnienie pracy systemu, pojawienie się programów, których nie instalowaliśmy, wyskakujące reklamy zachęcające do kliknięcia w podejrzane linki, błędy przy uruchamianiu podstawowych programów (np. przeglądarki internetowej), zmiana tapety i ustawienia skrótów na pulpicie, szybkie rozładowywanie baterii urządzeń przenośnych.

Jeśli podejrzewamy obecność wirusa komputerowego w naszym urządzeniu, w pierwszej kolejności możemy spróbować go usunąć za pomocą programu antywirusowego – jeżeli go mamy. W większości przypadków wystarczy włączyć skanowanie, wówczas antywirus samodzielnie wykryje zagrożenie i zaproponuje rozwiązanie.

Co począć jednak w przypadku, gdy nasz program antywirusowy zawiódł lub w ogóle go nie było? Z pomocą może przyjść Menedżer Zadań, który umożliwia zarządzanie procesami i monitoruje pracę systemu operacyjnego. Wystarczy skorzystać z kombinacji klawiszy ctrl+alt+del (dla Maca command+alt+esc) i sprawdzić listę aplikacji działających w danej chwili. Jeśli znajdziemy wśród nich programy nieznanego pochodzenia, zaznaczmy je i kliknijmy „Zakończ zadanie”. Dzięki temu złośliwe oprogramowanie tymczasowo zakończy swoje działanie, a my zyskamy na czasie, by podjąć odpowiednie kroki (np. zainstalować skuteczne rozwiązanie antywirusowe).

W celu pozbycia się wirusa komputerowego można także skorzystać z zapory systemowej Windows o nazwie Zapora Windows Defender dostępnej w panelu sterowania. Po włączeniu zapory należy przejść do ustawień i wybrać opcję „Aktualizacja i zabezpieczenia”, następnie „Zabezpieczenia Windows” i „Otwórz usługę Zabezpieczenia Windows”. W ten sposób włączymy skanowanie okresowe, które pomoże zidentyfikować złośliwe oprogramowanie i zaproponuje stosowne do sytuacji rozwiązanie. Jeśli powyższe środki zawiodą, musimy skorzystać z fachowej pomocy informatycznej.

Lepiej zapobiegać niż leczyć. Wszyscy wiemy, że powinniśmy stale dbać o swoje zdrowie, by zapobiec groźnym lub tylko kłopotliwym chorobom. Warto również zastosować powyższe powiedzenie w kontekście „zdrowia” naszych elektronicznych towarzyszy. Aby skutecznie chronić urządzenia przed wirusami komputerowymi, należy zaopatrzyć się w dobry program antywirusowy posiadający zaporę sieciową i moduł antyphishingowy, np. Bitdefender Internet Security. Ważne jest również przestrzeganie podstawowych zasad cyberbezpieczeństwa.

Dowiedz się więcej – ABC Bezpieczeństwa